İslâm orta yoldur. İnsanın yapısında maddiyatçı ve maneviyatçı eğilimler söz konusudur. Kur’an maddiyatçı eğilime Yahudiliği, maneviyatçı eğilime ise Hıristiyanlığı örnek göstermektedir. Kur’an bunları gazaba uğrayanlar ve sapanlar olarak ifade etmektedir.
İslâm, hayatın maddiyatçı ve maneviyatçı yönü olan; hayatın her alanında çıkar ve menfaate göre davranma veya hayatı bir kenara iterek sadece kendisini kurtarabilme (içe kapanma, ruhbanlık anlayışı ), dünya nimetlerine değer vermeme anlayışını kabul etmez. Bu iki alanda da dengeyi sağlamanın yollarını gösteren bir dindir. Bu dengeyi sağlamada da kesin ölçüler ve açık hükümler koymuştur. Meşru anlamda dünya nimetlerinden yararlanmanın yollarını göstermiş (evlenme, yeme-içme, çalışma… gibi), ama dünya hayatının geçiciliğine dikkat çekmiş, asıl sürekli hayatın ahıret yurdu olduğunu belirtmiştir. Bu konuda örnek olarak Hz. Muhammed (S.A.V.)i göstermiştir:
“Beni Hrıstiyanların Meryem Oğlu İsa’yı övdüğü gibi övmeyin” demiş, “gücünüz yettiği kadar Allah’tan korkun, Allah, kişiye gücünün üstünde bir teklifte bulunmaz”.
Kur’an’ın birinci amacı hidayettir
Hidayette iki temel esastır:
a- Allah’ı birlemek olan tevhid:
“Tanrıları tek bir tanrı mı yaptı? Doğrusu bu tuhaf bir şeydir” Sâd: 5
“Bizi Allah’a yaklaştırsınlar diye onlara kulluk ediyoruz.” Zümer: 3
“Onlar Allah yanında şefaatçidirler.” Yunus: 18
“Yoksa onların, dinden Allah’ın izin vermediği şeyleri dini kaide kılan ortakları mı var?” Şûra: 21
b- Allah’a giden yolun tekliği:
“Doğru yol ancak Allah’ın yoludur” Bakara:120
“De ki, Allah’ı gerçekten seviyorsanız bana uyunuz.” ‘Al-i İmran: 31
“Kendilerini temize çıkaranları görmedin mi? Hayır, Allah dilediğini temize çıkarır ve hiçbir kimse kıl kadar haksızlık görmez. Bak, nasılda Allah üzerinde yalan uyduruyorlar. Apaçık bir günah olarak bu onlara yeter.” Nîsâ: 49-50
“Ne sizin kuruntularınız, ne de Ehl-i Kitabın kuruntuları gerçektir.” Nîsâ: 123
Bunları şu şekilde özetleyebiliriz:
1-Hidayet (dünya ve ahırat hayatında kurtuluşun ilkeleri) Allah’ın buyurduğu ve Resulünün örneklediğidir.
2-Allah’a yaklaşmak, içimizi kötülüklerden (dini anlamda günahlardan arındırmak) arındırmak, ancak Allah’ın buyurduğu ve Resulünün örneklediği şekilde olur.
3-Bunun dışındaki yollar batıldır (Allah katında bir geçerliliği yoktur).