Niğde Kalesi üzerinde bulunan saatin hikayesini saatin tamirini de yapan Mansur Esen'den dinleyelim.
Mansur Esen ;
2021 Kasım ayında Kuledeki Saati Tamir yaparken bir yandan da araştırma ve okumalar yaptım. Yaşlılara sorup dinledim. Yaptığım araştırmalar ve son bilgiler ışığında SAAT ve KULESİ için çok özetle şöyle diyebiliriz;
NİĞDE SAAT KULESİ
"1901 yılında Sultan Abdülhamid Han'ın, Tahta çıkışının 25. yıldönümünde Osmanlı şehirlerine Saat Kuleleri yapılmasına karar verilir. Prof.Hakkı ACUN'a göre Osmanlı şehirlerine 200'e yakın saat kulesi inşaa ettirilmiştir.
Bu karara göre Niğde'ye de Saat Kulesinin kendine özgü Projesi ve Ödeneği payitaht İstanbul'dan gönderilir.
Kule inşaatı, 1901 sonlarında Daşcı Mustafa Efendi nezaretinde Niğde'li Ermeni ve Türk Taş Ustalarının çalışmasıyla
başlar.
Kalenin batı yönündeki bir Hisarın üstü yıkılıp içi doldurularak temel atılır.
Niğde'ye özgü kesme sarımsı Trakit taşından ONGEN kaide üzerine ONGEN gövde ile inşaat devam eder.
1903'e gelindiğinde İstanbul'dan gelen ödenek biter. Dönemin Niğde Mutasarrıf'ı Asım Bey, Belediye Reisi ve eşrafın gayretleriyle, esnaftan, eşraftan "İANE" toplanır ve (tahminen) 1904 sonları gibi kule inşaatı bitirilir.
Kuleye monte edilecek SAAT İstanbul'da gayr-i müslim Hüdaverdi oğlu Yovanaki isimli ithalatçı tarafından getirilir.
Lakin 1.500 kuruş tutan "Gümrük vergisi" ödenmediği için Sirkeci Gümrüğünde bekletilir.
Bu arada Niğde Mutasarrıflığı, Konya Valisi Tevfik Paşa'ya durumu bildirip onun desteğiyle İstanbul Dahiliye Nezareti'ne şubat 1903'de, "Şehirlerin süslenmesinde kullanılan eşya ve edavâtın gümrük vergi ve harçlarından muaf tutulması" gerekçesiyle Gümrük vergisinin affını ister. Sonunda talep kabul edilir ve 17 Haziran 1903'de "Gümrük vergi, resim ve harçlarından muaf" tutulur.
1904 yılında Kuleye takılacak Fransız malı SAAT Niğde'ye getirilir.
Saat ve 500-700 kilo civarındaki saat başları çalacak olan Çanı, Ortaköylü PEHLİVAN MELLAV ve ekibi tarafından kuleye çıkarılır ve çan yerleştirilir.
1904 sonları, 1905 başları gibi Saat Kulesi ve Saati Niğde'ye hizmet vermeye başlar.
Kule içindeki Saat;
Bir çok dişli ve çarklardan oluşan karmaşık bir sistemi olan ve 2 ayrı metal silindire sarılı halatların ucundaki Ağırlıkların aşağıya inmesi prensibiyle çalışan mühendislik harikası mekanik bir Kule Saatidir.
2000'lerin başında Kuledeki saat arızalanıp, yaklaşık 20-25 yıl çalıştırılamaz ve âtıl kalır.
Nihayet 2021 Kasım'ında Belediye Başkanı Emrah Özdemir'in desteğiyle, İlimizin köklü Saat ustalarından babadan Saatçi Mansur ESEN tarafından 1 aylık zor ve yorucu bir çalışmanın ardından Kulemizdeki TARİHÎ SAAT, orjinal haline getirilerek çalıştırılır.
Hâlen dakik olarak çalışmakta ve 120 sene önce olduğu gibi, her saat başında, saat kaçı gösteriyorsa o kadar adet çan vurmaktadır.
Mansur Esen
