Bir zamanlar mahalle vardı. Rengi, kokusu, iklimi ve ruhu ile başka biçimde. Kendine özgü ama aykırı değil, iğreti değil.
Mahalle sakinleri birbirlerini tanırdı, bilirdi. Komşuluk vardı. Yakınlık, samimiyet vardı. Mahalle sakinleri düşenin dostu, darda kalanın yardımcısı idi. Şimdi öyle mi ?
Mahalledeki düğün ile şen, mahalledeki ölüm ile kederli. Acı ve sevinç paylaşılırdı. Böylelikle sıkıntılar, zorluklar aşılırdı.
Mahalleli olmak, bir yerde olmak, ait olmak anlamlarına da gelirdi. Aynı mahallenin çocukları dışarıdan gelecek tehlikelere karşı bir ve beraberdi.
Mahallenin büyükleri hep hürmet ile anılırdı. Onların sözü, sohbeti yol gösterirdi çocuklara, gençlere. Biz vardık, şimdi o “biz” nerede?
Yeni hayat, yeni yapılar huzursuzluğu çoğaltıyor. Heyhat, tel koptu ve ahenk bozuldu!
Mahalle demek, gelenek demekti. Süreklilik esastı. Bu yönüyle oturmuş, köklü bir yapı mahalle. Hatırası var, tarihi var. Değişse de zaman, ana renkler solmuyor. Yeraltı suları derinde, ta derinde… Şehrin gürültüsü bastırmasın iç sesi.
Mahallemiz denildiğinde saygı ve sevgi ile hatırladığım insanlar var. Daha dün gibi gözleri, sözleri... Bal akardı dillerinden. Hikâyeler, masallar, kıssalar anlatılırdı. Hakikate açılan bir kapı idi sohbet. Biz can kulağı ile dinlerdik. Anlatılanlar hiç bitmesin isterdik. Zaman nasıl geçerdi bilmezdik. “Eski toprak” diye tabir edilen o güzel insanlar bir bir göçtüler. Şimdi yerleri nasıl da belli! Arıyoruz onları daima. Ah efendim, mahalle, eski mahalle değil!
Yitik zamanın peşinde koşarken bugünü gözden kaçırmayalım derim. Çeşmeler susturuldu. Çeşmeler mahallenin can gözü idi. Hayat kaynağı çeşmeler yeniden kurulmalı. Çeşme kültürü, almadan vermenin güzel işareti. Medeniyetimizin yüz akı çeşmeler onarılmalı. Mahalle ile söyleşir çeşme. Aralarındaki bağ kuvvetli. Mahalle ve çeşme ayrılmaz iki sevgili gibi.
Mahalle kültürü, mahalle yaşantısı üzerine düşünmek ve yazmak; kendimize yakından bakmanın bir çabasıdır. Unuttuğumuzu hatırlama ve hatırlatma uğraşı bu. Evet, yeni yerleşim alanları, yeni yapılar insanı boğuyor. Aksayan bir şey var. Bir yerde yanlış yapılıyor. Işığa, toprağa, suya, insana doğru bir çıkış yolu gerek şart. Yoksa dayanılır gibi değil.
Mahalle hayatını, mahalle içinde olup bitenleri eserlerine taşıyan yazarları daha bir sevdim. Ahmet Rasim’i hatırlıyorum. Onun eserlerinde çok sesli, çok renkli mahalleler anlatılır. Bir devir kelimelerin gücü ile kayıt altına alınmıştır.
Mahalle camiisi… Bir anlam etrafında toplanmak ve Hakk’a yöneliş. Cem oluş, cemaat rahmeti. Ezan sesi ile çağrılan insan, ezan sesi ile bereketli zaman.
Mahalle kahvesi de var elbet. Mehmet Âkif, “Safahat” isimli eserinde mahalle kahvesini eleştirir. Zira orada tembellik, boş vermişlik vardır. Oysa çalışmak, üretmek varken gayesiz bir şekilde oturmak kişiyi ve toplumu felakete sürükler. “Mahalle kahvesi hâlâ niçin kapanmalı? / Kapansın, elverir artık bu perde pek kanlı!” der Mehmet Âkif. Şiirin bütününde mahalle kahvesi olumsuz yönleri ile karşımıza çıkar. “Mahalle kahvesi Şark’ın harîm-i katîlidir; / Tamam o eski batakhâneler mukâbilidir./ Zavallı ümmet-i merhûme ölmeden gömülür; / Söner bu hufrede idrâki, sonra kendi ölür…”
Bir zamanlar mahalle kabadayıları vardı. Bu hal, kendi akarında, gizlisi olmayan bir tavırdı. Bilinirdi. Bazen Köroğlu misali halk ile beraber, halkın yanında; bazen de yoldan çıkmış, berduş, serseri… Mahalleli nihayetinde bir olur kötüleri hizaya getirirdi. Ev içi anlaşmazlıklar, kavgalar gibi kendi içinde parlar ve sönerdi. Delikanlılar bir vakit sonra “deli” olmaktan yorgun düşerlerdi. Allah korusun, mahallenin delisi olmak da vardı.
Herkes birbirini tanır burada. Kim hasta, kim sağ; kim yoksul, kim varlıklı; kim kimsesiz, kim kimseli; malumatımız vardır efendim. Mahalle dediğin geniş bir aile…
Mahalle ruhu bizi diri tutan bir ruh. Kör bağlılık değil bu, bir yere ait oluş. Ortak kültür, ortak dil ve birlikte yaşanan acılar, sevinçler… Mahalleli birbirinden haberli, birbirine yakın bir topluluk Şimdi en çok aradığımız da bu değil mi? Apartmanlarda, sitelerde tadı yok yaşamanın. Kimse kimseyi duymuyor, kimse kimseyi tanımıyor. Ne çok kimse, ne çok kimsesizlik!
Mahalle dağılınca, mahalle kültürü yok olunca elde kalan nedir? Hüzün ve ıssızlık.
Bir kelimede buluşan cümle; yeniden güzellikler, iyilikler sunabilir insanlığa. Umut ve gayret ile kör karanlık aşılacak elbet. Gün ışıyacak!
